روانشناسی شخصیت یکی از حوزه های بسیار گسترده مطالعات روانشناسی است که شامل مشاهده مفهوم شخصیت و تفاوت آن در میان مردم می‌شود. حوزه روانشناسی به آرایش روانشناسی کلی در مردم و تفاوت‌ها و شباهت‌های ذکر شده در ماهیت انسان می‌پردازد. این حوزه شاخه‌ها و نظریه‌های زیادی را در برگرفته است که در این مطلب تلاش می‌کنیم به بخشی از آن بپردازیم.
شخصیت چیست؟
شخصیت مفهوم پیچیده‌ای است که حقیقتاً تعریف واحدی از آن در روانشناسی وجود ندارد. به طور کلی، شخصیت مجموعه‌ای منحصربه‌فرد از ویژگی‌های فردی است که بر باورها، انگیزه‌ها، احساسات و رفتارهای او و حتی محیط اطرافش تأثیر می‌گذارد. از آن می‌توان به الگوی نهادینه شده افکار، رفتارهای و باورها نیز یاد کرد که در طول چرخه عمر شکل یافته‌اند و درک ما را از جهان اطراف شکل می‌دهند.
دهه‌هاست که مطالعه روانشناسی شخصیت تحت لوای نظریه‌های مختلف انجام می‌شود. این نظریه‌ها دیدگاه افراد و محققان را از موضوع شخصیت روشن‌تر می‌کنند. در حالی که یک نظریه صرفاً از یک منظر به شخصیت می‌نگرد، متخصصان اغلب با ترکیب چند نظریه تلاش می‌کنند که به مراجعان خود برای رسیدن به بهبود و سلامت روانی کمک کنند.
همچنین، درک شخصیت فرد به روانشناس این امکان را می‌دهد که پاسخ‌های او را بسته به شرایط پیش‌بینی کند و بتواند دید بهتری نسبت به بیمار یا مراجع خود داشته باشد.
نظریه‌های شخصیت
نظریه‌های روان‌شناختی بی‌شمار هستند، با این حال همه آنها در چارچوب کلی انواع تئوری‌ها قرار می‌گیرند. این انواع شامل تئوری‌های صفت، نظریه‌های نوع، نظریه‌های روانکاوی، نظریه‌های رفتاری و نظریه‌های اومانیستی است. نظریات دیگری نیز وجود دارد، اما اینها متداول‌ترین نظریات هستند.
تئوری‌های صفات بر ویژگی‌های روان‌شناختی تمرکز می‌کنند که به مرور زمان پایدار هستند. این صفات الگوهای درک و برخورد فردی با دنیای اطراف خود هستند. صفات در همه افراد متفاوت است و بر رفتار یک فرد تأثیر می‌گذارند.
نظریه‌های نوع در روانشناسی شخصیت تلاش می‌کنند نوع شخصیت و یا طبقه‌بندی افراد را بررسی کنند. نظریه نوع شخصیت را بر اساس مطلق‌ها، نه درجات مختلف روی یک طیف، بررسی می‌کنند.
نظریه روانکاوی توسط زیگموند فروید پایه‌گذاری شده است. این تئوری‌های شخصیتی رفتار انسان را از طریق تعامل بین مؤلفه‌های مختلف شخصیت توضیح می‌دهند. نظریه‌های روانکاوی تضاد روانی و حل آن را تحلیل می‌کنند. از طرف دیگر، تئوری رفتارگرایانه، از بیرون به فرد نگاه می‌کند و نحوه وقایع و تعاملاتی را که بر رفتار تأثیر می‌گذارد، بررسی می‌کند.
در تئوری‌های شناختی اجتماعی، رفتار از طریق انتظارات یا شناخت هدایت می‌شود. این شناخت‌ها مربوط به انتظارات و اعتقاداتی است که شخص درباره جهان پیرامون خود، به ویژه افراد در زندگی خود دارد. این نظریه‌ها بر فرآیندهای شناختی تفکر یا قضاوت تأکید می‌کنند.
نظریه‌های اومانیستی حول این ایده می‌گردد که مردم دارای اراده آزاد هستند. این نظریه‌پردازان معتقدند ماهیت ذهنی تجربه هر فرد بر رفتار آنها تأثیر می‌گذارد و به فرد متکی است تا در مورد این رفتار به نتیجه‌گیری‌های خود برسد.
شخصیت چطور شکل گرفته و تغییر می‌کند؟
نظریه فروید در مورد رشد روانی-جنسی یکی از معروف‌ترین و در عین حال بحث برانگیزترین نظریه‌های روانشناسی شخصیت است. طبق گفته فروید، کودکان از یک سری مراحل رشد شخصیت عبور می‌کنند. در هر مرحله، انرژی لیبیدینال (نیرویی که محرک همه رفتارهای انسان است) متمرکز می‌شود.
تکمیل موفقیت‌آمیز هر مرحله به فرد اجازه می‌دهد تا به مرحله بعدی رشد برود. عدم موفقیت در هر مرحله می‌تواند به اصلاحاتی منجر شود که می‌تواند بر شخصیت بزرگ‌سالان تأثیر بگذارد.
اریک اریکسون، روانشناس دیگر، هشت مرحله روانی-اجتماعی زندگی را تشریح کرد. طبق نظریه اریکسون، هر مرحله نقش مهمی در رشد شخصیت و مهارت‌های روانی او دارد.
در طی هر مرحله روانی- اجتماعی، فرد با یک بحران رشد روبرو خواهد شد که به عنوان نقطه عطفی در رشد آنها محسوب می‌شود. تکمیل موفقیت‌آمیز هر مرحله منجر به رشد شخصیت سالم می‌شود.
اریکسون بیشتر به مطالعه نحوه تأثیرگذاری تعاملات اجتماعی بر رشد شخصیت علاقه‌مند بود.
در حالی که نظریه فروید بیان داشت که شخصیت در درجه اول در سنین پایین شکل می‌گیرد و سنگ بنای آن در خردسالی ریخته می‌شود، روانشناسی شخصیت از نظر اریکسون بر این باور است که شخصیت در طول زندگی به رشد خود ادامه می‌دهد.
تست شخصیت چطور اجرا می‌شود؟
برای مطالعه و سنجش شخصیت، روانشناسان تست‌های شخصیت و روش‌های ارزیابی متفاوتی را ابداع کرده‌اند. این تست‌ها در شرایط متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال، تست مشهور Myers-Briggs Type (MBTI) اغلب به عنوان یک غربالگری قبل از استخدام مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از سایر تست‌های شخصیت می‌توان برای کمک به افراد در کسب اطلاعات بیشتر در مورد جنبه‌های مختلف شخصی
ت خود استفاده کرد. برخی از تست‌ها به عنوان ابزار غربالگری و ارزیابی برای کمک به تشخیص اختلالات شخصیت استفاده می‌شوند.
درک بهتر شخصیت می‌تواند در بسیاری از جنبه‌های زندگی به شما کمک کند. به عنوان مثال، روابط شما با دوستان، خانواده و همكاران زمانی بهتر می‌شود كه دریابید چطور می‌توانید با دیگران ارتباط برقرار کنید و چه زمانی به‌تنهایی نیاز دارید.
احتمالاً با تست‌های روانشناسی شخصیت زیادی در اینترنت روبه‌رو شده‌اید (به عنوان مثال، تست‌هایی که نشان می‌دهند شما درون‌گرا یا برون‌گرا هستید). برخی از این تست‌ها خود واقعی شما را نشان می‌دهند، در حالی که برخی دیگر فقط برای سرگرمی تهیه شده‌اند.
تست‌های شخصیتی که به‌صورت آنلاین انجام می‌شوند، باید با دیده اغماض به آنها نگاه کرد. این تست‌های غیر رسمی ممکن است بدون در نظر گرفتن شرایط و ویژگی‌های شخصیتی شما، نتیجه کاملاً صحیحی ارائه ندهند. تنها تست‌هایی که توسط متخصصان روانشناسی آموزش‌دیده و معتبر اجرا می‌شوند باید برای ارزیابی رسمی یا تشخیص مورد اعتنا قرار گیرند.
انواع تست‌های شخصیت
تست‌های شخصیت یکی از رایج‌ترین ابزارهای تشخیص و درمان در جلسات روانشناسی است. به کارگیری ابزار درست موجب شناخت بهتر از شرایط روحی و شخصیتی فرد و ایجاد طرح درمان دقیق‌تر می‌شود.
تست MBTI
این تست یکی از مشهورترین ابزارهای روانشناسی شخصیت است و بر اساس نظریه یونگ طراحی شده است. طراح آن بریگز و مایرز بوده‌اند. از این تست برای سنجش و اندازه‌گیری تیپ‌های شخصیتی استفاده می‌شود. این تست می‌تواند چهار بعد و شانزده تیپ شخصیتی را شناسایی کند. هر یک از این تیپ‌های شخصیتی دارای خصوصیات متفاوتی هستند که موجب می‌شود هر فرد مناسب برای انجام یک کار باشد.
بنابراین، اجرا و تحلیل درست این تست، ضمن معرفی ویژگی‌های شخصیت، شانس موفقیت او را در مشاغل مختلف نشان می‌دهد. این تست دیدگاه بهتری از خودشناسی به شما می‌دهد و علت سازگاری شما با برخی محیط‌ها و افراد را نشان می‌دهد.
تست هوش چندگانه گاردنر
در این تست انواع مختلف هوش مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و توانایی ذهنی فرد را در هشت رده طبقه‌بندی می‌کند. همچنین، مشخص می‌شود که فرد در هر هوش چقدر توانایی دارد. این تست بر این نظریه استوار است که همه انسان‌ها دارای انواع مختلفی از خوش هستند که سطح متفاوتی از آن را بروز می‌دهند.
در واقع، پیش از این به تست IQ برای بررسی ضریب هوشی هر فرد اکتفا می‌شد. اما تست هوش گاردنر در حوزه روانشناسی شخصیت نشان می‌دهد که هوش انواع دیگری نیز دارد و بر این اساس می‌توان استعدادها و توانایی‌های یک فرد را در مشاغل مختلف پیش‌بینی کرد.
این هوش‌ها عبارتند از منطقی، فضایی، موسیقایی، بدنی، میان فردی، درون فردی، کلامی و طبیعت‌گرا. بر اساس این نظریه، اگر فرد در شغلی مشغول به کار شود که در آن دارای هوش و استعداد بیشتری است، به رضایت و موفقیت شغلی بیشتری دست می‌یابد.
تست هالند
یکی از معتبرترین تست‌های روانشناسی شخصیت است که در رابطه با مشاغل، انتخاب رشته تحصیلی و پیش‌بینی آینده شغلی فرد است. تیپ‌های شخصیتی ارائه شده در این تست از بهترین مدل‌ها برای تعیین رشته و شغل مناسب هر فرد به شمار می‌رود.
این تست دارای شش نوع تیپ شخصیتی است که عبارتند از:
- واقع‌گرا (عملی، فیزیکی، عینی، ماشینی و ابزارگرا)
- جستجوگر (تحلیلی، روشنفکر، علمی، اکتشافی، متفکر)
- هنری (خلاق، مبتکر، مستقل، نامنظم، نوآور، رسانه‌ای، اهل نگارش و نوشتن)
- اجتماعی (تعاونی، حمایتی، پرورش و آموزش)
- کارآفرین (رقابتی، رهبری، متقاعدکننده)
- قراردادی (جزئی گرا، سازمان‌دهی، دفتری)
این تست مناسب طیف وسیعی از افراد و سنین مختلف است و برای انتخاب رشته دبیرستان، دانشگاه و انتخاب شغل به کار می‌رود. همچنین، این تست مناسب افرادی است که از رشته یا شغل فعلی خود راضی نیستند و به دنبال تغییر آن هستند تا به رضایت بیشتری دست یابند.
تست دیسک
از پرسشنامه‌های خودشناسی در حوزه روانشناسی شخصیت است که از آن به پرسشنامه رفتاری دیسک نیز یاد می‌شود. این تست اطلاعات خوبی از رفتار و صفت‌های رفتاری ارائه می‌دهد و با ارزیابی آنها به بهبود روابط فرد با دیگران کمک می‌کند.
این تست می‌تواند نقاط قوت و ضعف رفتاری هر فرد را به او نشان دهد و در عین حال با ارائه راهکارهای ارتباطی مؤثر به بهبود مهارت‌های ارتباطی فرد کمک کند.
این تست دارای 28 سؤال است، که در آن فرد برای ه
ر سؤال باید گزینه‌ای را انتخاب کند که دارای بیشترین و کمترین تناسب با شخصیتش است.
تست‌های روانشناسی شخصیت به این محدود نیستند و استفاده از هر یک در شرایط مناسب به کسب نتایج خوب از شخصیت فرد می‌انجامد.
نکاتی برای دادن تست شخصیت
تست‌های شخصیت نیازی به آمادگی یا مطالعه ندارند. شما باید طوری تست را بدهید که خود واقعی شما را نشان دهد. برای رسیدن به درست نتیجه باید:
صادق باشید
نیازی نیست تصویری ایده آل از خودتان ارائه دهید. در عوض، تلاش کنید سؤالات را به نحوی پاسخ‌دهید که شما را همان‌گونه که هستید و احساس می‌کنید نشان دهد. برای این کار، اولین گزینه‌ای که به ذهنتان می‌رسد را علامت بزنید.
دستورالعمل تست را بخوانید
اگر دستورالعمل پاسخ‌دهی به تست را ندانید، شاید نتیجه خود واقعی شما را نشان ندهد. بنابراین، قبل از شروع تست به‌خوبی به صحبت‌های روانشناس خود گوش دهید و در صورت وجود هرگونه ابهام، از او سؤال کنید.
سعی نکنید پاسخی که ایده آل است را حدس بزنید. فقط آن چیزی را علامت بزنید که شما هستید، حتی اگر به نظر می‌رسد در تست گزینه خوبی به نظر نمی‌رسد.
فریب دادن روانشناس و روان‌پزشک سودی به حال شما ندارد و شما را به هدف مطلوب نمی‌رساند. در عین حال، فراموش نکنید که تست‌های روانشناسی تنها بخشی از ابزارهای موجود در روانشناسی شخصیت هستند و بخشی از آن نیز با مصاحبه و مشاهده رفتار به دست می‌آید.
اختلالات شخصیت
روانشناسان شخصیت همچنین به مطالعه مشکلات شخصیتی علاقه‌مند هستند. اختلالات شخصیتی به عنوان اختلالات روانی مزمن و فراگیر توصیف می‌شود که می‌تواند بر افکار، رفتارها و عملکردهای بین فردی تأثیر جدی بگذارد.
نسخه فعلی راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM-5) 10 مورد اختلال شخصیت از جمله اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت خودشیفتگی و اختلال شخصیت وسواس-اجباری را ذکر کرده است.
تشخیص بیماری اختلال شخصیت می‌تواند ناراحت‌کننده باشد، اما باید بدانید که درمان‌هایی وجود دارد. طی یک دوره درمانی زیر نظر یک روانشناس یا روان‌پزشک می‌توان تا حد زیادی به برطرف شدن مشکلات روانی کمک کرد.
شاید احساس نگرانی داشته باشید، اما به یاد داشته باشید که مجبور نیستید به‌تنهایی با آن روبه‌رو شوید. متخصصان سلامت روان افرادی آموزش‌دیده و ماهر در کمک به شما هستند.
بسته به تشخیص به‌دست‌آمده از روانشناسی شخصیت و تست‌های مربوطه، روان‌پزشک یا روانشناس ممکن است روان‌درمانی، آموزش مهارت، دارو یا ترکیبی از هر سه را توصیه کند. این روش‌های درمانی باید به طور کامل طی شوند و مراجع تعهد خود را به طرح درمان حفظ کند. با پیگیری درمان و عمل به دستورات روان‌پزشک و راهکارهای روان‌درمانی می‌توان به بهبودی امید داشت.
سخنی از سیمیاروم
روانشناسی شخصیت موضوعی گسترده است که تقریباً به هر جنبه‌ای می‌پردازد که انسان را می‌سازد. راه‌های زیادی برای فکر کردن در مورد شخصیت وجود دارد. برخی از تئوری بر روی صفات فردی تمرکز می‌کنند و برخی دیگر رشد شخصیت را در طول زمان در نظر می‌گیرند.
روانشناسان نه تنها به درک شخصیت عادی انسان علاقه دارند، بلکه در شناخت اختلالات احتمالی شخصیت که ممکن است منجر به پریشانی یا مشکل در حوزه‌های کلیدی زندگی شود نیز توجه دارند.
روانشناسان با داشتن توانایی شناسایی مشکلاتی که افراد در خانه، مدرسه، محل کار و یا در روابط خود دارند، بهتر می‌توانند به مراجعان خود در توسعه مهارت‌های لازم برای مقابله و مدیریت علائم اختلالات شخصیتی کمک کنند.
اگر احساس می‌کنید یکی از جنبه‌های شخصیت شما باعث بروز مشکل در زندگی شما شده است با یک روانشناس مشورت کنید.
امیدواریم که به بسیاری از سؤالات و ابهامات شما در مورد روانشناسی شخصیت پاسخ داده باشیم. چنانچه سؤال یا ابهامی برای شما باقی مانده است، در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.