زندگینامه جابر ابن حیان

بیوگرافی جابر ابن حیان, آشنایی با زندگی جابرابن حیان

یک نقاشی از جابر که در قرن ۱۵ میلادی در اروپا کشیده شده

 

زادروز : احتمالاً ۷۲۱ میلادی

محل تولد: طوس، خراسان، خلافت اموی

درگذشت:  احتمالاً ۸۱۵ میلادی

آرامگاه : کوفه

محل زندگی: عراق

ملیت : ایرانی

زمینه فعالیت: کیمیاگری، نجوم، اخترشناسی، پزشکی، فلسفه، فیزیک

دوره : دوران طلایی اسلام

دین: اسلام

آثار: الکتب الکمیاء

 

ابوموسی جابر ابن حیان (زادهٔ حدود سال ۱۰۰ هجری شمسی معادل با ۷۲۱ میلادی در طوس – درگذشتهٔ حدود سال ۱۹۴ هجری شمسی معادل با ۸۱۵ میلادی در کوفه) دانشمند و کیمیاگر و فیلسوف ایرانی بود. او را «پدر علم شیمی» نامیده اند و بسیاری از روش ها (مانند تقطیر) و انواع ابزارهای اساسی شیمی مانند قرع و انبیق را به او نسبت می دهند.

 

ابوموسی جابر ابن حیان، کیمیاگر برجستهٔ ایران، در سال صد هجری شمسی در شهر توس از توابع خراسان متولد شد. مدت کوتاهی پس از تولدش، پدر او که یک داروساز شناخته شده و پیرو مذهب شیعه بود، به دلیل نقشی که در براندازی حکومت اموی داشت، دستگیر شد و به قتل رسید.

 

جابر به نوشته های باقیمانده از پدرش علاقه مند شد و به ادامهٔ حرفهٔ او پرداخت. او با شوق و علاقه به یادگیری علوم دیگر نیز می‌پرداخت. همین، سبب هجرت او از توس به کوفه که در آن زمان مرکز علمی جهان بود شد. کتاب ها و رسالات متعدد جابر، سال‌ها بعد از او، توجه کیمیاگران اروپایی را به خود جلب کرد و سال ها از آن به عنوان منبع معتبری استفاده می کردند. به گفتهٔ آن ها، این کتاب‌ها تأثیر عمیقی بر تغییر و تصحیح دیدگاه کیمیاگران غربی گذاشته‌است. عاقبت، جابر ابن حیان، در سال صد و نود و چهار ه‍.ش (معادل با ۸۱۵ میلادی) در شهر کوفهٔ درگذشت.

 

شاگردی جعفر صادق

در اعتقادات مرتبط با شیعه همواره جابر یکی از شاگردان بزرگ امام ششم شیعیان جعفر صادق معرفی می‌شود و آنچه مسلم است این است که جابر خود را شاگرد جعفر صادق می‌دانسته از سویی دیگر برخی مستشرقین غربی مانند هانری کوربن در زمینه شاگردی جابر برای جعفر صادق با احتیاط تشکیک کرده یا مانند الیزر پاول کراوس، مستشرق یهودی، آن را از اساس رد کرده‌اند؛ اگر چه پاسخ هایی نیز در رد ادعای کراوس از جمله رساله «مسئله جابری» منتشر شده است.

 

اختلاف نظر در مورد تاریخ تولد وی

در مورد تاریخ دقیق تولد و مرگ و محل تولد وی اختلاف نظر وجود دارد. به گفته برخی وی متولد سال ۱۰۰ هجری شمسی و وفات وی در سال ۱۹۴ هجری شمسی بوده‌است. برخی نیز او را متولد سال ۱۰۳ هجری شمسی دانسته و وفات وی را در سال ۲۰۰ هجری شمسی ذکر کرده‌اند. با این حال دانشنامهٔ بریتانیکا وی را متولد سال ۷۲۱ میلادی و وفات وی را در سال ۸۱۵ میلادی (نزدیک به هزار و دویست سال پیش) ثبت کرده‌است.

 

منزلت جابر در علم شیمی

جابربن حیان نخستین شیمیدان ایرانی است. وی اولین کسی است که به علم شیمی شهرت و آوازه بخشید و بی تردید نخستین مسلمانی است که شایستگی کسب عنوان شیمیدان را دارد.

 

اکسیر و عقیده جابر دربارهٔ آن

عقیده جابر این بود همچنان که طبیعت می تواند اشیاء را به یکدیگر تبدیل کند، مانند تبدیل خاک و آب به گیاه و تبدیل گیاه به موم و عسل به وسیله زنبور عسل و تبدیل قلع به نقره در زیر زمین و … کیمیاگر نیز می تواند با تقلید از طبیعت و استفاده از تجربه ها و آزمایش ها همان کار طبیعت را در مدت زمانی کوتاهتر انجام دهد. اما کیمیاگر برای اینکه بتواند یک شیء را به شیء دیگر تبدیل کند، به وسیله ای نیازمند است که اصطلاحاً آن را اکسیر می نامند.

 

اکسیر در علم کیمیا، به منزله دارو در علم پزشکی است. جابر اکسیر را که از آن در کارهای کیمیایی خود استفاده می کرد، از انواع موجودات سه‌گانه (فلزات، حیوانات و گیاهان) به دست می آورد.